stereofoniczny wzmacniacz lampowy

Układy lampowe

Stereofoniczny wzmacniacz lampowy
(źródło: Radioamator i Krótkofalowiec 12/1973)

W numerze 3/1973 radz. mies. "Radio" opublikowano opis lampowego wzmacniacza stereofonicznego, którego schemat z pewnością zainteresuje wielu radioamatorów. Podstawową cechą wzmacniacza jest przystosowanie go do odtwarzania basów jednokanałowo - za pomocą jednego niskotonowego głośnika czy zespołu głośników oraz do odtwarzania tonów średnich i wysokich - dwukanałowo, zgodnie z wymaganiami stereofonii dwugłośnikowej. Wiadomo, że takie rozwiązanie jest stosowane pod warunkiem, iż częstotliwość podziału nie jest większa niż 400Hz (górna granica odtwarzania tonów niskich jednokanałowo). Taką właśnie częstotliwość podziału wybrali konstruktorzy tego starannie przemyślanego wzmacniacza. Warto jeszcze dodać, że przy odtwarzaniu basów za pomocą jednego zestawu można tańszym kosztem zastosować zestaw o lepszych parametrach. Może to być na przykład obudowa zamknięta z głośnikiem niskotonowym typu "Compact" lub innym o małej częstotliwości rezonansu własnego. Zestaw niskotonowy może być ustawiony w dowolnym miejscu pokoju mieszkalnego przed słuchaczem. Najlepsze miejsce to prawa część ściany znajdującej się przed słuchaczem.

Rys.1. Schemat ideowy wzmacniacza stereofonicznego

Dane techniczne

Moc znamionowa kanału basów: 3W
Moc znamionowa kanałów częstotliwości średnich i wysokich: 1W (każdy z kanałów)
Pasmo odtwarzania: 20Hz do 20kHz
Regulacja basów: +5 do -9dB przy 20kHz
Regulacja wysokich tonów: +9 do -5dB przy 10kHz
Czułość: 60mV
Przydźwięk: -50dB.

Schemat ideowy wzmacniacza przedstawiony jest na rys.1. Dwa pierwsze stopnie wzmocnienia z lampami L1 i L2 tworzą dwa identyczne kanały. Regulator wzmocnienia znajduje się na wejściu (R5, R6), a regulatory basów i tonów wysokich - pomiędzy stopniami (R18, R19 oraz R16, R17). Do regulowania równowagi kanałów (balans) służy potencjometr R14. Kondensatory C9 i C10 wpływają na podniesienia tonów najniższych. Ważną rolę odgrywa układ RC składający się z czterech oporników (R23-R26) i trzech kondensatorów (C20-C22). Balansuje on oba kanały w odniesieniu do częstotliwości najmniejszych przetwarzanych za pomocą jednego głośnika. Stopień trzeci z lampą L3 jest konwencjonalnym odwracaczem fazowym dla ramienia z lampą L4 stopnia przeciwsobnego przy reprodukcji STEREO. Stopień ten nie daje wzmocnienia napięciowego sygnału. Warto zwrócić uwagę na konieczność utrzymania prawidłowego sfazowania głośników średnio - wysokotonowych. Jeden z głośników powinien mieć końcówki przyłączone odwrotnie.

Stopień końcowy jest przeciwsobnym w odniesieniu do kanału basów, a dwoma oddzielnymi stopniami pojedynczymi klasy A w odniesieniu do kanałów średnio - wysokotonowych. Odpowiednio do tego są zaprojektowane transformatory wyjściowe. Podział częstotliwości pomiędzy kanały następuje dzięki kondensatorom C35 i C36 bocznikującymi uzwojenia transformatora Tr1 oraz małej indukcyjności uzwojeń pierwotnych transformatorów Tr2 i Tr3. W stopniu końcowym zastosowano ujemne sprzężenia zwrotne:

prądowe dla częstotliwości małych (małe pojemności blokujące C28 i C29),
napięciowe dla częstotliwości wielkich działające na siatki ekranujące poprzez kondensatory C32 i C33.

Lampa L1 jest żarzona prądem wyprostowanym, a na włókna grzejników pozostałych lamp zostaje doprowadzone napięcie stałe +60V co wydatnie zmniejsza przydźwięk prądu sieci.

Wzmacniacz jest wykonany konwencjonalnie na podstawie metalowej o wymiarach 344x142x56mm. Rozmieszczenie głównych zespołów uwidoczniono na rys.2.

Rys.2. Rozmieszczenie podzespołów na podstawie

Dane transformatorów

Tr1 - rdzeń 24x25mm; uzwojenie pierwotne 2x1200 zwojów drutu 0,12mm; uzwojenie wtórne 120 zwojów drutu 0,8mm.
Tr2 i Tr3 - rdzeń 16x12mm; uzwojenie pierwotne 1000 zwojów drutu 0,12mm; uzwojenie wtórne 100 zwojów drutu 0,8mm.
Tr4 - rdzeń 26x26mm; uzwojenie pierwotne 1084 zwoje drutu 0,31mm (napięcie 220V); uzwojenie wtórne 1290 zwojów drutu 0,2mm; uzwojenia żarzeniowe po 35 zwojów drutu 1,0mm i 0,41mm.
Dławik Dł nawinięty na rdzeniu 16x24mm. Liczba zwojów 1600 nawiniętych drutem 0,2mm.

Autorzy rozwiązania zastosowali jeden głośnik niskotonowy o mocy 8W w obudowie zamkniętej o wymiarach 400x400x500mm. Jako głośników średnio - wysokotonowych użyli głośników o mocy 1W i średnicy 140mm, umieszczonych w obudowach do głośników radiowęzłowych. Spośród głośników krajowych można zalecić niskotonowy głośnik GDN 16/10, 15 omów w obudowie zamkniętej o pojemności do 15 litrów oraz głośnik GDS 16/3,2, 15 omów w niewielkich skrzynkach drewnianych. Odpowiednikiem lampy 6P14P jest lampa EL84. Natomiast zamiast lampy 6H2P można zastosować lampę ECC83.

A.W.