Opisany tu wzmacniacz odznacza się dobrymi parametrami i może mieć bardzo szerokie zastosowanie. Pięć różnych wejść umożliwia dołączenie do niego praktycznie wszystkich źródeł sygnału, z którymi ma do czynienia radioamator, a sięgająca do 10W moc wyjściowa pozwala na nagłośnienie większych pomieszczeń.
Dane techniczne
-
Wejścia: mikrofonowe, z odbiornika radiofonicznego, z przystawki UKF, z magnetofonu oraz gramofonu elektrycznego.
-
Przełącznik: mowa-muzyka.
-
Regulacja barwy dźwięku: w zakresie 32dB, oddzielna dla niskich i wysokich tonów.
-
Pasmo przenoszenia: 20Hz÷20kHz ± 2dB.
-
Moc wyjściowa: znamionowa 6W, maksymalna 10W.
-
Współczynnik zniekształceń nieliniowych poniżej 0,5%.
-
Zasilanie z sieci 220V/50Hz.
Opis konstrukcji
Jak widać na schemacie ideowym
(rys.1), uniwersalny wzmacniacz głośnikowy składa się z czterech kanałów wejściowych, dwustopniowego wzmacniacza wstępnego wraz z układem korekcji barwy dźwięku, stopnia odwracającego fazę, stopnia końcowego w układzie przeciwsobnym klasy AB oraz zasilacza sieciowego.
Pierwszy kanał wejściowy składa się z jednostopniowego wzmacniacza mikrofonowego z lampą L1 i jest przystosowany do przyłączenia mikrofonu dynamicznego (np. typu AMD-106 lub AMD-111
produkcji krajowej). Aby zmniejszyć poziom szumów tego stopnia, napięcie anodowe jest dodatkowo filtrowane przez
R3C5. Z obwodu anodowego lampy L1 wzmocnione napięcie mikrofonowe przechodzi przez kondensator sprzęgający
C9 do regulatora siły dźwięku R9.
Drugi kanał wejściowy wraz z lampą L2a ma dwa gniazda wejściowe przeznaczone do przyłączenia odbiornika radiofonicznego i przystawki UKF. Do gniazda We3 zostają doprowadzone napięcia zasilające przystawkę UKF. Sygnał z diody detekcyjnej radioodbiornika po wzmocnieniu przez lampę L2a zostaje doprowadzony do regulatora siły dźwięku
R11. Impedancja wejściowa drugiego kanału wynosi około 50K.
Trzeci i czwarty kanał nie zawierają stopni wzmacniających. Sygnał z magnetofonu lub gramofonu elektrycznego przedostaje się przez kondensatory sprzęgające wprost do regulatorów siły dźwięku
R12 i R13.
Regulatory siły dźwięku poszczególnych kanałów wejściowych są przyłączone poprzez filtry RC do dwustopniowego wzmacniacza wstępnego z lampami L2b i L3a. Filtry RC (100pF,
510K) mają za zadanie zapobiegać sprzężeniom między kanałami. Przełącznik „mowa – muzyka”, oznaczony symbolem W1, w położeniu „otwarte” tłumi niskie tony o około 10dB. Dwustopniowy wzmacniacz wstępny zawiera ponadto układ korekcji barwy dźwięku. Za pomocą potencjometru
R26, można regulować wzmocnienie tonów wysokich w zakresie od -16dB do +16dB, a potencjometrem
R24 tony niskie w tym samym zakresie.
Następnym członem wzmacniacza jest stopień odwracający fazę (lampa L3b). Zastosowano układ katodyny, w którym napięcia na oporniku
R37 jest w fazie z napięciem wejściowym, podczas gdy napięcie na oporniku
R34 w obwodzie anodowym jest przesunięte w fazie o 180 stopni. Potencjometr
R25 służy do zrównania wartości oporu obciążenia anodowego i oporu katodowego
(R37).
Stopień końcowy wzmacniacza (lampy L4 i L5) wykonano w układzie przeciwsobnym klasy AB. W obwodzie siatki sterującej każdej z lamp umieszczono antyparazytowe oporniki
R41 i R42. Wartość oporników upływowych nie powinna być większa od podanej:
0,75M. Aby można było ustawić jednakową wartość prądu anodowego w obu lampach końcowych w układzie zostały zastosowane oporniki katodowe o regulowanym oporze (potencjometry
R43 i R44). Dla uzyskania dobrego odtwarzania niskich tonów zaleca się stosować
100µF. Wtórne uzwojenie transformatora głośnikowego Tr1 jest połączone gałęzią sprzężenia zwrotnego (opornik
R32) z obwodem katodowym lampy L3a. Takie rozwiązanie zapewnia zmniejszenie współczynnika zniekształceń nieliniowych wzmacniacza do wymaganej wartości.
Zasilacz sieciowy składa się z prostownika pełnookresowego oraz filtru. Cztery diody półprzewodnikowe D1÷D4 połączone w układzie mostkowym prostują napięcie zmienne z wtórnego uzwojenia transformatora sieciowego Tr2. Filtr prostownika zawiera dławik oraz dwa kondensatory elektrolityczne. Do zasilania włókien żarzenia lamp wzmacniacza służy oddzielne uzwojenie na transformatorze sieciowym. Równolegle do uzwojenia żarzeniowego jest włączony potencjometr
R40, którego suwak połączono z masą. Przesuwając suwak osiąga się minimum poziomu przydźwięku sieci we wzmacniaczu.
Spis elementów
-
Oporniki
R1, R5, R19, R33 – 1M/0,25W, masowy OWS
R2, R20 – 51K/0,5W, masowy OWS
R3, R37 – 0,1M/0,5W, masowy OWS
R4 – 0,3M/0,25W, masowy OWS
R6 – 2K/0,25W, masowy OWS
R7 – 1,5M/0,25W, masowy OWS
R8, R22 – 1,6K/0,25W
R9, R11, R12, R13 – potencjometr 1M/0,5 W/C, masowy PA-101
R10 – 0,15M/0,5W, masowy OWS
R14, R15, R16, R17 – 0,51M/0,25W, masowy OWS
R18 – 5,1M/0,25W, masowy OWS
R21, R31 – 0,2M/0,5W, masowy OWS
R23, R25 – 0,1M/0,125W, masowy OWS
R24. R26 – potencjometr 1M/0,5W/A, masowy PA-101
R27 – 10K/0,125W, masowy OWS
R28 – 10M/0,25W, masowy OWS
R30 – 10K/0,5W, masowy OWS
R32 – 5,1K/0,125W, masowy OWS
R34 – 68K/0,5W, masowy OWS
R35 – potencjometr 50K/0,25W/A, nastawny PR-104
R36 – 2,2K/0,25W, masowy OWS
R38, R39 – 0,75M/0,25W, masowy OWS
R40 – potencjometr 100omów/2W, drutowy DP-101
R41, R42 – 1K/0,125W, masowy OWS
R43, R44 – potencjometr 270omów/2W, drutowy DP-101
R45, R46 – 100omów/0,25W, masowy OWS
-
Kondensatory
C1 – 0,01µF/400V, styrofl. KSF
C2, C3, C4, C10 – 0,047µF/400V, styrofl. KSF
C5 – 50µF/350V, elektrolit. KEN
C6, C19 – 0,25µF/400V, papier. KBG-M1
C7 – 20µF/25V, elektrolit. KES
C8 – 0,02µF/200V, papier. KBG
C9, C15, C23, C24 – 0,02µF/400V, styrofl. KSF
C11÷C14 – 100pF/250V, styrofl. KSF
C16 – 1000pF/250V, styrofl. KSF
C17 – 32µF/350V, elektrolit. KEN
C20, C25 – 2400pF/250V, styrofl. KSF
C21 – 20pF/500V, ceram. KCP
C22 – 160pF/500V, ceram. KCR
C26 – 50µF/25V, elektrolit. KES
C27÷C29 – 0,1µF/400V, styrofl. KSF
C30, C31 – 100µF/15V, elektrolit. KES
C32 – 0,5µF/600V, papier. KBG-MP
C33, C34 – 4700pF/1000V, papier. KP
C35, C36 – 50µF/450V, elektrolit. KEN
-
Lampy
L1 – EF86
L2, L3 – ECC83
L4, L5 – EL84
-
Diody
D1÷D4 – półprzewodnikowe DZG7 lub prostowniki selenowe typu SPS-6B-250-C-100
-
Transformatory
Tr1 – wyjściowy T4-C-4247-072-1 stosowany we wzmacniaczu stereofonicznym typu W-600
Tr2 – sieciowy typu TS-6071-6076 stosowany w radioodbiorniku „Carmen-Stereo”. Może być także wykonany samodzielnie. Rdzeń o średnicy
11,5cm2, na który należy nawinąć następujące uzwojenia: pierwotne – 880 zwojów drutu średnicy 0,4mm w emalii; wtórne anodowe – 840 zwojów drutu średnicy 0,35mm w emalii; wtórne żarzeniowe – 28 zwojów drutu średnicy 1,1mm w emalii.
-
Inne
Dł1 – dławik filtru zasilacza typu C-4245-212 od odbiornika RV „Turkus”, „Szmaragd”
Gł – głośnik dynamiczny, szerokopasmowy GDS-30/10 lub kolumna głośnikowa, stosowana do wzmacniacza stereofonicznego typu W-600
Montaż
Wzmacniacz montuje się na chassis o rozmiarach 360x220x50mm, wykonanym z blachy aluminiowej o grubości 2mm lub stalowej o grubości 1mm. Na części chassis zwróconej ku przedniej stronie wzmacniacza, umieszcza się lampy elektronowe, w drugim rzędzie transformatory, dławik i kondensatory elektrolityczne (rys. 2). Między tymi elementami można umieścić potencjometry
R40, R43, R44 wymagające jednorazowego ustawienia podczas uruchamiania układu. Natomiast regulatory siły głosu
R9, R11, R12, R13 i barwy dźwięku
R24, R26, wyłączniki W1, W2 oraz gniazda wejściowe powinny znaleźć się na płycie czołowej wzmacniacza. Szczególną uwagę należy zwrócić na wykonanie układu korekcji barwy dźwięku, który montuje się na płytce bakelitowej o długości 100mm i szerokości 20mm (rys.3), umieszczonej między potencjometrami
R24, R26. Elementy układu korekcji powinny być wlutowane możliwie ściśle na płytce, a doprowadzenia do kondensatorów
C18, C24 wykonane przewodem w ekranie.
Połączenia między poszczególnymi elementami wzmacniacza, czyli okablowanie wzmacniacza wykonuje się od wewnętrznej strony chassis. Większość oporników i kondensatorów można przymocować na listwie bakelitowej o szerokości 60mm i długości 300÷350mm, przykręconej do chassis na odstępnikach. Rozmieszczenie elementów oraz wszystkie połączenia należy wykonać zgodnie z ogólnymi zasadami montażu wzmacniaczy, aby uniknąć sprzężeń wywołujących szumy i gwizdy podczas pracy wzmacniacza.
Rys. 2. Szkic montażowy chassis wzmacniacza
Rys. 3. Sposób zmontowania układu korekcji barwy dźwięku
Wzmacniacz może być umieszczony w obudowie, której zaprojektowanie pozostawia się uznaniu konstruktorów.
Zestaw głośnikowy powinien stanowić oddzielną całość, połączoną ze wzmacniaczem za pomocą kabla. Można wykorzystać jedną z kolumn głośnikowych od wzmacniacza stereofonicznego typu W-600 produkcji krajowej, lub wykonać samodzielnie opierając się na rozwiązaniu konstrukcyjnym takiej kolumny.
Zbigniew Faust, na
podstawie Funktechnik 22/1960
(RiK12/1971)
|